विश्वविजेत्यांना 'इनाम ' देण्याच्या विरोधात

[Cross-posting my translation which originally appeared on the Indian National Interest. Thanks ashlya for correcting the शुद्धलेखन]

ही राजामहाराजांच्या जमान्यातील पद्धत करदात्यांच्या जीवावर चालू ठेवावी का?

एक बलाढ्य राजा त्याच्या रत्नजडीत सिंहासनावर बसला आहे. कवी, कलावंत, खेळाडू त्या भव्य दरबारात आपापले कौशल्य दाखवून राजाचे मनोरंजन करत आहेत. राजा खूष होऊन कधी सोन्याची नाणी, कधी जहागीर तर कधी चक्क राजकन्येचा हात दान म्हणून देतोय. गळ्यातील मोत्यांची माळ काढून एखाद्या गरजू माणसाला देताना आपण अनेक चित्रपटांमधून बघत आलोय.

काळ बदलला आहे. भारत आता एक घटनात्मक लोकतंत्र आहे. पूर्वीच्या राजामहाराजांचे होते तसे आता आपल्यावर कुठल्या नेत्याचे अथवा पुढार्‍याचे राज्य नाहीये. आपल्या अनुमतीने बनलेल्या नियमांनुसार ह्या देशाचं कामकाज चालवण्यासाठी निवडलेले ते केवळ आपले प्रतिनिधी आहेत. मन मानेल तसा खर्च करायला देशाचा खजिना ही काही त्यांची वैयक्तिक मालमत्ता नाही. आपल्या कराचा निधी हा फक्त आपण मान्य केलेल्या गोष्टींसाठी वापरण्याची त्यांनी जबाबदारी स्वीकारलेली असते. हे सगळं बरोबर असलं तरी फक्त कागदोपत्री आहे. सत्यपरिस्थिती अशी आहे की सरकार आणि नागरिक यांचे घटनात्मक लोकतंत्र आणि स्वतंत्र नागरिकाचे नाते नसून ते राजा आणि त्याची प्रजा असेच आहे.

ह्याच 'इनाम' देण्याच्या मनोवृत्तीमुळे आपले राज्यसरकार विश्वविजेत्या क्रिकेट संघावर रोख बक्षिसे आणि जमिनींचा पाऊस पाडतंय. कुठल्याही क्षेत्रातील विलक्षण कामगिरीची नोंद घेऊन त्याचा पुरस्कार सरकारने केलाच पाहिजे, पण तो रास्त पद्धतीने करायला हवा. विश्वचषक विजयानिमित्त भारतीय क्रिकेट संघाच्या बक्षिसासाठी भारतीय करदात्याचा एक पैसासुद्धा खर्च व्हायचे काही कारण नाही. इतर अनेक महत्वाच्या कामांसाठी त्या पैशांची निकड आहे.
अशा बक्षिसांची एकूण रक्कम ही राज्यकोषाच्या तुलनेत नगण्य आहे असा युक्तीवाद ह्यावर करता येईल. हजारो कोटींच्या व्यवहारात काही कोटींचं काय कौतुक? पण असा विचार करणे म्हणजे मूळ मुद्द्याला बगल देण्यासारखे आहे. जो नेता असे पैसे वाटून भारताच्या विश्वचषक विजयाचे चार शिंतोडे स्वतःवर उडवून घेतोय, मुळात हे पैसे त्याचे नाहीत. ते पैसे जनतेचे आहेत आणि तो केवळ त्या निधीचा विश्वस्त आहे. हे पैसे मुख्यमंत्र्यांच्या स्वेच्छानिधीतून येतात ह्या विधानाला काही अर्थ नाही. कारण स्वेच्छानिधीतील खर्चदेखील सार्वजनिक हिताचा असणे गरजेचे आहे.

कर्तृत्ववान नागरिकांना पुरस्कृत करायची आपल्या गणराज्यात काही सोयच नाही असं मुळीच नाही. खेळाडूंसाठी अर्जुन पुरस्कार आहेत. जर क्रिकेटपटूंना असेच करोडो रुपये वाटायचे असतील तर हे पुरस्कार कशाला? आणि अर्जुन पुरस्कार असतील तर हे करोडो का?

खेळाडूंना गौरवायचे इतरही काही मार्ग आहेत. देशातील अनेक क्रीडांगणांना जवाहरलाल नेहरूंचे नाव देण्यात आले आहे. ते महान होते यात काही शंकाच नाही पण त्यांची क्रीडा क्षेत्रातील कामगिरी फारशी उल्लेखनीय नव्हती. अशा क्रीडांगणांची नावे बदलून त्यांना देशाचा गौरव वाढवणाऱ्या खेळाडूंची नावे दिली तर? पाटीवर नवीन नाव रंगवायला जितके पैसे लागतात तितकाच खर्च होईल. बंगळूरू येथील 'अनिल कुंबळे सर्कल' हे ह्याच दिशेने टाकलेले पाऊल आहे. शहरातील नवीन प्रमुख सार्वजनिक बांधकामांचे असे नामांकन का करू नये (अर्थातच शहरात नवीन सार्वजनिक बांधकामे झाली तरच हे शक्य आहे)?

असे इनाम देणे चुकीचे असण्यामागे अजून एक कारण आहे. ते देण्यात सरकार प्रशासक आणि जनता स्वतंत्र असण्याऐवजी सरकारचे राज्य आहे आणि जनता ही त्यांची आश्रित आहे अशी भावना व्यक्त होते. इनाम घेणार्‍याला आश्रिताची भावना येते म्हणून त्याचा स्वाभिमान दुखावला जातो.  ही विचारसरणी रुजली की अशी बक्षीसं वाटून लोकांची ताकद लुबाडता येते. बक्षिसांचे हे अर्थकारण भारताला असा देश बनवू पहात आहे जिथे वस्तू मोफत आहेत पण लोक मुक्त नाहीत. रमेश श्रीवत्स म्हणतात "लॅपटॉप फुकट मिळेल पण तो वापरून तुमचे मत मांडण्यावर बंधने येतील. टी.व्ही. फुकट मिळेल पण त्यावर तुम्हाला हवे ते बघण्याचे स्वातंत्र्य नसेल." त्यांना ज्या वेबसाईट्स तुम्ही बघू नये असे वाटते त्यावर ते बंदी आणतात. जी पुस्तके तुम्ही वाचू नयेत असे वाटते त्यावर बंदी आणतात. तुम्हाला शिक्षणाचा अधिकार मिळतो पण तुमच्या जवळच्या शाळेवर पटांगण नाही हे कारण देऊन बंदी आणली जाते. 

जावेद अख्तर ह्यांच्या दुर्दैवी विधानावरून लक्षात येते की इनामांचे राजकारण लोकांमध्ये कसे फूट पाडते आणि समाजाला प्रतिद्वंद्वी असहिष्णुतेच्या मार्गावर घेऊन जाते.

इतर कुठलाही बाह्य धोका किंवा आंतरिक समस्येपेक्षा ही विचारसरणी आपल्याला मागे खेचत आहे. इनाम देणाऱ्या व्यक्तीला जर तो राजा आहे असं वाटत असेल तर इनाम घेणाऱ्याला आपण आधीन आणि आश्रित असल्याची जाणीव होणारच. मग असा माणूस स्वतंत्र नागरिक होऊ शकत नाही.

The original post in english at: http://acorn.nationalinterest.in/2011/04/04/against-cash-rewards-for-our-world-champions/

Anti-Social Work

Someone once walked up to my friend and asked in an unintentional but a mildly sarcastic tone "Oh, so you do social work?". To this my friend replied quite flatly "Yes. Why? You do anti-social work?"

The expression on that guy's face was exquisite. But the point is, what really is the opposite of doing social work? Most of us don't do social work. We do complain about what is wrong with the Society, Country, Government, but we don't actually invest our time in changing it. We leave that to the politicians and the jholawalas. But from roads to religion, it is increasingly evident that what these entities do, affects us greatly. Does the middle class paradigm of minding our own business hold any more? Can you really give the best to your family and children by ignoring these vital ingredients? Because there is that important and necessary business of running the Society that we live in. Who is going to mind that if sensible people like us do not look beyond our immediate family? It is commonplace to ask 'What do you do?' and it is commonplace to answer with the task that gives you income. Along with that the question 'What do you do beyond your personal and family interests?' should become as obvious. It does not make sense to leave social work to specialists, it is really common-sense work, which everyone should be doing. I think the slight ridicule and sarcasm comes from the belief that someone who participates in society-benefiting work, must be neglecting his or her family. And that is a rather unfair assumption.

Of course it is idiotic to make this a compulsion of some kind. But a culture that recognizes and respects this kind of work, will make us a better society, than perhaps any other kind of reform.

There is also an interesting economic aspect to thinking beyond your family. I came across it when we were discussing the dismally low percentage of women in India's workforce. Both Families and Firms achieve division of labour (I take the kids to the playground, you do the laundry). But there is a crucial difference which makes Firms somewhat more useful for the Society in general. Families do not produce a surplus, Firms do. Let me explain.

Say your wife is a great cook (I am not being sexist, it is just that most men i know are pathetic cooks). Obviously she will not cook more than your family can eat.  Instead if she starts a small business, more people can enjoy her great cooking, she can feed her family and earn some surplus money too! And the economist goes, everyone is better off.. everyone is better off..

Two Laws

Law and economics go hand in hand and both affect our lives tremendously. So much so that the basic principles of both these subjects should be mandatory, if not in school, then at least for graduation. (I am one of those unfortunate ones who is close to illiterate in both these life sciences.)

The Political Brain mentions two very interesting laws. Both are mentioned in the American context but can very well apply to India as well. As a novice reader i thought both the laws made sense (one more so than the other). Of course, the devil is in the details. But do you think these laws make sense, at least in principle? Will there be any improvement due to them? Do they break any key economic principles? Would you support these laws if they ever reach the Parliament? What riders, safeguards, improvements would you suggest?

Speak up people!

A Parent's Bill of Rights. When a corporate executive flies his private jet to meet with a client, that's a business expense, and it's a tax deduction. But when working parents take their children to day care, or when they invest in their children - and their country - by paying school or college tuition, that's their problem. That isn't right.

Child care expenses, tuition for children with working parents who are trying to get the best education for their children, and college expenses are not disposable income, and they should not be taxed. At all. We don't tax business expenses, and putting your children in day care so you can go to work is a business expense.

The Fair Salaries Act. The average income, bonus, and retirement packages of CEOs have skyrocketed in the last decade. CEOs are receiving annual pay increases of 15 percent on top of additional perks, whereas their workers are receiving salary increases averaging about 3 percent a year, which doesn't even keep up with inflation.

Corporations can't simultaneously argue that they don't have the resources to pay workers a higher wage or as much of their health benefits while lavishing huge salaries and bonuses on their executives. The performance of CEOs is directly related to the performance of those who work for them.

So we will reward companies that close the income gap between workers - from the assembly line up to the middle managers - and senior management with tax breaks, and will impose strict tax penalties on companies that continue to escalate the size of the packages they give their CEOs. 

  

अंधाराचं बेट

Theatre म्हणजे एक घनदाट जंगल असतं. काही वेडी लोकं आयुष्यभर त्यातून वाट काढत बसतात. पण शेवटी असं लक्ष्यात येतं कि हे एक बेट आहे. उंच लाटा आणि फेसाळणाऱ्या पाण्यानी वेढलेलं बेट.

Most of us are not full-time or professional artists. Our passions, be it theatre, music, trekking or something else, always come second to our profession. But this play, अंधाराचं बेट, gives a glimpse of what it might be like to follow your dream till the end. To go on an island with no hope of coming back to safety and security. You can be a spectacular success or a tragic failure. What you cannot be, once you step on that island, is normal.

How do you balance your work and your passions? This age old question again comes down to your relationships. The close ones i mean. The protagonist of this play constantly fought a battle between his parents and this theatre, the love of this life and his theatre, and ultimately that tore him to pieces. But why does it have to be so? Can't we let people close to us do what they like?

I asked this question to myself, and the quick impulsive answer that i got was; ofcourse! Why would i not let the people i love do what they want? I am not that evil. But the truth is, we look at each person from our own perspective, never as a whole.

प्रत्येकजण राख्याचे तुकडे करत होता. आणि राख्या ते तुकडे जोडून जगायचा प्रयत्न करत होता. कारण जगायला तर पाहिजेच.

Where Good Ideas Come From: Book Review

Where Good Ideas Come From - The Natural History of Innovation is a surprisingly fast read. The title makes it sound like it is one of those books which try to explain everything under the sun, but actually this book is not that self-obsessed :D
When i read books which are trying to establish a new theory or a thought line, i try not to approve or disprove it. I like to appreciate the author for bringing about a novel idea, for seeing a pattern that has not been seen before. I also try not to get into the 'how will this new thought ultimately help me' loop. Because that loop is endless.

REEF, CITY, WEB
This chapter makes a wonderful observation that we get more creative when we are more connected. Connected to other people, people different from us, to diverse activities and what not. Charles Darwin realised the same in the natural world when he was visiting coral reefs in the Indian Ocean. Coral reefs house roughly a quarter of all known species of marine life and yet, occupy only 0.1% of the earth's surface. That is remarkable density of diversity, so to say. Likewise, we humans got a bump in our innovations when we started living in cities, which expose us to diverse people and cultures every day. And the Internet is taking things to a whole new level now.

THE ADJACENT POSSIBLE
We are not born with Ideas, we collect them from the people and places that surround us. So naturally, our ideas are also limited by them. When people say: Damn, how does she think of such wonderful things? That's most likely because she is living a very interesting life with diverse experiences. Routine will only get you thus far.

LIQUID NETWORKS

The computer scientist Christopher Langton observed several decades ago that innovative systems have a tendency to gravitate towards the "edge of chaos": the fertile zone between too much order and too much anarchy.

 and this one

Dunbar's research suggests one vaguely reassuring thought: even with all the advanced technology of a leading molecular biology lab, the most productive tool for generating good ideas remains a circle of humans at a table, talking shop.

need i say more?

THE SLOW HUNCH
Discovering something new is an amazing experience. We remember that moment of realization (tube-light moment) long after its gone. But this chapter suggests that great discoveries (about yourself and the world) start as slow hunches. We need to nurture them, cultivate them, give them time and attention. Tim Berners-Lee (the creator of the Internet) had a hunch about information being connected like a web. It took him 10 years to realized that idea. Charles Darwin and a feeling that species adapt for survival, years before he published his most famous work On the Origin of Species.

Because these slow hunches need so much time to develop, they are fragile creatures, easily lost to the more pressing needs of day-to-day issues. But that long incubation period is also their strength, because true insights require you think something that no one has thought before in quiet the same way. Flash judgements are often that - judgements. Is the guy trustworthy? Is the sculpture fake? A new idea is something larger than that: it's a new perspective on a problem, or a recognition of a new opportunity that has gone unexplored to date. Those kinds of breakthroughs usually take time to develop.

 SERENDIPITY

The shower or stroll removes you from the task-based focus of modern life - paying bills, answering e-mail, helping kids with homework - and deposits you in a more associative state. Given enough time, your mind will often stumble across some old connection that it had long overlooked, and you experience that delightful feeling of private serendipity: Why didn't I think of this before?

There are more chapters and many intriguing anecdotes about the great discoveries and inventions in human history. For those interested in such matters, i would recommend a quick read.

कथा

[I know this is a wrong place for a short story. Bloggers (readers and writers) don't have an attention span of more than 2 paragraphs :P But i have no where else to put it up. So here goes..]


आज पहिल्यांदा माझ्या हातून एक खूनी सुटला. बरं झालं.


1 वर्षा पूर्वी ऐन दिवाळीत ती पहिल्यांदा माझ्याकडे आली. माझं office थोडं आड वस्तीत असल्यामुळे लोक, especially बायका, इथे येताना जरा घाबरतच येतात. गर्दीच्या वेळा टाळतात. सण तर नाहीच नाही. म्हणून तिला वर येताना पाहिल्यापासून माझ्या डोक्यात चक्रं  सुरू झाली. जिन्यावर चपलांचा आवाज, steady. दारावर आल्यानंतर आत जायचं का वळून परत जायचं हे ठरवायला लागणारा क्षणाचा delay, missing. भीती, awkwardness, चिंता, missing. हिचं पहिलं वाक्य काय असेल?


त्या गोंधळ आणि फटाक्यांच्या आवाजातही मला तिचे शब्द स्पष्ट ऐकू आले. "माझ्या नवर्‍याचा खून झालाय. पोलीस missing person's report च्या पुढे जाऊ शकले नाहीत. तुम्ही मदत करू शकाल?"
आमचे हे बाहेर कुठे शेण खात फिरतात जरा शोधाल का? हयापेक्षा हे फारच interesting होतं. मी नाही म्हणणं शक्यच नव्हतं. 1 तास तिनी तपशीलवार माहिती दिली. मी फार interfere केलं नाही. बोलणारा काय बोलतोय हे ऐकताना तो ते का बोलतोय, हे बोलण्या मागे त्याचा काय motive आहे, ह्याचा सुगावा घेणं ही धंद्यामुळे पडलेली सवय. त्या घटनेमुळे तिचं अख्खं आयुष्य बदललं होतं. दुःख अगदी स्वाभाविक होतं. पण त्या बरोबर कुठेतरी, हे सगळं का झालं? कसं झालं? ह्याची curiosity पण जाणवत होती. interesting. शेवटी, सगळी case समजावून घेतल्यानंतर, ती परत जायला निघताना फक्त एक प्रश्न विचारला. "ह्या गोष्टीला आता दोन वर्षं झाली. तुम्ही त्यातून बाहेर आलायत, routine मध्ये settle झालायत असं वाटतं. हे सगळं परत सुरू करावं असं का वाटतंय?"


case घेताना मी ती सोडवायला किती वेळ लागेल त्याचा अंदाज बांधतो. मी ह्या case ला तीन महिने दिले होते. Obviously माझा अंदाज साफ चुकला.


तो


माझ्या बायकोच्या म्हणण्याप्रमाणे investigation चा पहिला महिना मी नेहमी वाया घालवतो. पण मला असं वाटतं की आपण जसे असतो, त्याचा आणि आपल्या बाबतीत काय घटना घडतात, ह्याच्यात काहीतरी संबंध असतो. त्याला कोणी शत्रू नव्हते. in fact त्याला कोणी मित्रही नव्हते. फार काही आवडी-निवडी ही नव्हत्या. बहुतेक सगळ्या photos मध्ये थोड्याफार फरकानी तेच expression दिसत होतं. हा हसणार तेवढ्यात कोणीतरी photo काढून टाकल्यासारखं. दिसायला काही वाईट नव्हता, in fact चांगलाच होता.


त्या दिवशी तो नेहमीसारखा गाडीनी office ला गेला. पण office मध्ये पोचला नाही. तो, त्याची गाडी, cell phone, त्यानी त्या दिवशी घातलेले कपडे, काहीच सापडलं नाही. त्याला शेवटचं त्यांच्या building मधल्या watchman नी गाडीत बसून जाताना पहिलं होतं. त्याच्या घरापासून office चा रस्ता ४० कि.मी. चा असेल. त्यातला १० कि.मी. चा पल्ला थोडा सुनसान आणि निर्मनुष्य होता. त्याच्या बायकोचा असा अंदाज होता की ह्याच वाटेवर त्या दिवशी त्याच्यावर हल्ला झाला.


पोलिसांच्या फाइल मधून फारशी माहिती मिळाली नाही. त्याची बायको, watchman, office मधल्या दोन लोकांची statements होती. बाकी सगळी fields blank ठेवली होती. त्याच्या ओळखीच्या लोकांकडून जितकी माहिती मिळू शकेल तितकी मी मिळवली होती. पण सगळ्यांकडून थोड्याफार फरकानी तेच ऐकायला मिळालं होतं. normal, average, कमी बोलणारा, ह्या पलीकडे कोणाचं काहीच मत नव्हतं त्याच्याबद्दल. ही गोष्ट मला खटकत होती. वरवर आपण सगळेच normal असतो, पण थोडं खोलात शिरलं की लगेच प्रत्येकामधला वेगळेपणा बाहेर येतो. ह्याच्या बाबतीत असं होत नव्हतं. either हा खरंच अपवाद होता किंवा अतिशय शिताफीनं त्यानी त्याचं खरं रूप लपवलं होतं.


शोध


त्याचं routine समजावून घेण्यासाठी मी आठ दिवस रोज त्याच्या रोजच्या रस्त्यांनी सगळ्या वेळांना जाऊन आलो. प्रत्येक hotel, दुकानात जाऊन चौकशी केली. कोणालाच तो आठवत नव्हता. not surprising. शेवटी कंटाळून बिडी मारायला एका टपरीवर थांबलो. धूर काढणं संपवून पैसे देत होतो. "cigarette सोडली म्हणायची तुमच्या दोस्तानी." तो पानवाला माझ्या हातातल्या photo कडे बघून म्हणत होता. Hardwork pays, one way or another. पूर्वी तो रोज office मधून येताना ह्याच टपरीवर थांबायचा. मी बोललेल्यांपैकी कोणालाच हे माहिती नव्हतं की तो smoking करायचा. आपण गोष्टी लपवतो जवळच्यांपासून, परक्यांसमोर कोण चिंता करतो? त्या पानवाल्यामुळे एक फार महत्वाची गोष्ट कळली, he knew how to keep a secret.


ह्या case ला relevant अशी अजून एक गोष्ट त्याच्याकडून कळली. पूर्णपणे गायब होण्याआधी (त्याला कोणीतरी मारलं आहे हे assumption मी अजून केलं नव्हतं) काही वर्षांपूर्वी त्यानी रोज इथे येणं बंद केलं होतं. क्वचितच यायचा. त्याच्या एका विशिष्ट सवयीमुळे त्या पानवाल्याच्या तो लक्षात राहिला होता. कुठली cigarette देऊ विचारल्यावर त्याचं उत्तर "तुम्हाला हवी ती." असं असायचं. smokers आपापल्या brand विषयी खूपच serious असतात. कुठली बिडी ओढतोय ह्याची आसक्ती नसणारे फुकाडे मी फार कमी पाहिलेत.


मुळात cigarette सोडणंच सोपं नसतं आणि काही कारणाशिवाय तर ते शक्यच नसतं. त्याच्या आयुष्यात असं काय घडलं असेल की ज्याच्यामुळे त्यानी इतकी खोलवर रुजलेली सवय बदलली? तो ती बदलू शकला.


दुसर्‍याच दिवशी मी त्याच्या बायको कडून त्याची गेल्या पाच वर्षांची सगळी financial documents घेऊन आलो. आजकालच्या जगात आपल्या credit card statement इतका आयुष्याचा accurate log दुसरा कुठलाच नसतो. तिलाही माझी ही पद्धत आवडली. त्या दिवशी काय घडलं असेल हे speculate करण्याऐवजी मी ते जे काही घडलं असेल ते का घडलं असेल त्याचा शोध घेत होतो. आमच्या बिरादरी चे आद्य गुरु, गुरुवर्य Holmes म्हणतात तसं - When you have eliminated the impossible, whatever remains, however improbable, must be the truth.
मी त्यातल्या सगळ्या entires नीट तपासल्या. त्याचं एक table बनवलं, derivative घेतलं, distribution plot केलं, co-relation function generate केलं. पण त्याचा काहीच फायदा झाला नाही. suspicious असं काहीच आढळलं नाही. माझं gut-feeling असं होतं की मी बरोबर track वर आहे. पण कुठल्याच नवीन leads मिळत नव्हत्या. 6 महिने असेच गेले. मधे अनेक फालतू cases येऊन गेल्या. एका होतकरू नवर्‍याच्या background check चं काम आलं. त्या मुलाची दहावी पासून B.Com पर्यंतची सगळी certificates खोटी होती. वय पण चुकीचं दाखवलं होतं. मी हा report वधूपित्याला दिला. दोन महिन्यांनी ते लग्न झालं. म्हणे ते आधीच शब्द देऊन बसले होते, आता मोडलं तर लोक काय म्हणतील? ठीक आहे.


एकदा MSEB चं bill भरायला रांगेत उभा होतो. तेव्हा अचानक tube पेटली. ताबडतोब office वर गेलो. सगळ्या files परत काढल्या. आत्तापर्यंत मी कुठे कुठे खर्च केलाय आणि किती केलाय हे पहात होतो. पण सर्वात मोठी information "Date" च्या column मध्ये होती. तारखेप्रमाणे सगळ्या entries परत plot केल्या तेव्हा एक perfect pattern समोर आला. एका point पर्यंतच्या सगळ्या entires अस्ताव्यस्त होत्या. कधी due-date च्या नंतर बिलं भरली होती, कधी खूप आधी भरली होती. Financial planning कडे पूर्ण दुर्लक्ष होतं. २००७ च्या मे महिन्या पासून चित्र एकदम वेगळंच होतं. प्रत्येक बिल, प्रत्येक खर्च perfectly aligned होता. त्याच सुमारास त्यानी cigarette पण सोडली असणार. त्या मे महिन्यात त्याच्या आयुष्यात नक्कीच काहीतरी जबरदस्त घडलं असणार.
त्या मे महिन्याच्या प्रत्येक दिवशी काय काय झालं हे मी तिला जितक्या details मध्ये लिहिता येईल तितकं लिहून ठेवायला सांगितलं. त्या उन्हाळ्यात त्याला de-hyderation झालं म्हणून दोन दिवस hospital मध्ये admit केलं होतं. दुसरं काहीच unusual असं आढळलं नाही. पण माझ्या ह्या theory मुळे तिच्याही डोक्यात चक्रं सुरू झाली. एकदा असंच बोलताना सांगत होती "शेवटची दोन वर्षं खूप छान गेली. कारण त्याला कशाचा रागच येत नसे. खूप उत्साहात असायचा. मलाही सारखा म्हणायचा, तू नवीन काहीतरी शिकत का नाहीस? गाणं, पेटी, एखादा खेळ? पण मला कशातच interest नसायचा. आत्ता विचार केल्यावर असं वाटतं की तो काहीतरी बदलला होता. पण बदल चांगल्यासाठी  असेल तर आपण प्रश्न विचारत नाही." कदाचित तिनी विचारायला हवं होतं.


Hospital चे reports मिळवणं जरा tricky होतं. Doctor-patient confidentiality मुळे ते कोणालाच देत नाहीत. पोलिसांनी offically investigation बंद केलं असल्यामुळे search warrent मिळालं नसतं. ह्याला work-around शोधायला लागणार होता. Mean while एका hunch वर मी तिला paper मध्ये एक जाहिरात द्यायला सांगितली. 


"लाल रंगाची सँट्रो त्वरित विकत घेणे आहे. registration व इतर कागदपत्र नसतील तरी चालेल. कि. २ लाख. रोख व्यवहार."


काही दिवसांनी मी आजारी पडल्यामुळे hospital मधे admit झालो. Doctor नी over-night observation साठी ठेऊन घेतलं. Naturally, मी गोळ्याच तश्या घेतल्या होत्या. दर दोन तासांनी nurse च्या rounds होत्या. रात्री एकच्या round नंतर, I.V. काढून मी खोलीबाहेर सटकलो. Records room चं कुलूप अगदीच गरीब होतं (गोदरेज). पुढच्या अर्ध्या तासात त्याची सगळी records शोधून copies बनवल्या. त्या वर्षीचं Visitor's Register पण शोधलं. त्याला भेटायला आलेल्यांपैकी पहिल्या entry चं अक्षर त्याच्या बायकोशी जुळत होतं. पण पुढच्या पानावर मला अजून एक entry सापडली. तिथे नुसतं 'स्वामी' असं लिहिलं होतं. सही नव्हती. strange, त्याच्या बायकोच्या म्हणण्याप्रमाणे ती सोडून त्याला कोणीच भेटायला आलं नव्हतं. मग हा स्वामी कोण? त्याच्या समोरच्या खोलीत तेव्हा कोण patient होता हे शोधून त्यांचाही पत्ता लिहून घेतला. कारण CCTV recordings तीन वर्षं कोणीच ठेवत नाही.


त्या patient एक सत्तर वर्षांच्या आजी होत्या. कसलंतरी infection झाल्यामुळे चार दिवस admit होत्या. त्यांच्या घरच्यांना समोर कोण होतं काहीच आठवत नव्हतं. मे महिन्याची सुट्टी चालू असल्यामुळे त्यांची ७ वर्षांची नात पूर्ण वेळ त्यांच्या बरोबर होती. तिला विचारल्यावर काल घडलं असल्यासारखं म्हणाली. "orange dress घातलेले काका आले होते. त्यांनी मला खेळायला एक beed दिलं." मी translate केलं - रुद्राक्ष, भगवी कफनी, स्वामी. हे स्वामी character कोण होतं? आणि का आलं होतं?


जाहिरात दिल्यानंतर ३ दिवसांनी तिचा प्रचंड excited फोन आला. "त्याची गाडी सापडली!". ती गाडी विकायला आलेल्या पोराला जरा दमात घेतल्यावर सगळं भडाभडा बोलला. माझा अंदाज खरा ठरला. त्याला ती गाडी शहराबाहेर एका छोट्या train station वर सापडली होती. पूर्ण मोकळी, दार उघडं आणि किल्ली ignition मध्ये अशा अवस्थेत ती त्याला सापडली होती. Number plates पण नव्हत्या. गाडी सारखी गोष्ट destroy करणं सोपं नाही. जर ती अर्धवट destroyed राहिली तर लगेच संशय येतो आणि पोलिसांना कळू शकतं. त्यापेक्षा जर ती चोरीला गेली तर चोर ही व्यवस्थित काळजी घेतो की ती कोणालाच सापडणार नाही. ज्यानी कोणी ती गाडी तिथे सोडली त्यानी नक्कीच त्याचा homework केला होता.


ते station पाहिल्यानंतर एक आशेचा किरण दिसू लागला. station च्या parking ला लागूनच एक party lawn होतं. तो गायब झाला त्या दिवशी ह्या lawn वर कुठलं function चालू असेल तर त्यांच्या video recording मध्ये कदाचित.. त्या दिवशी तिथे किरपे - रसाणे शुभविवाह चालू होता. किरप्यांशी (वधूपक्ष) दोस्ती करून त्या लग्नाचे सगळे videos/photos मिळवले. पण तो cameraman फारच professional निघाला. आलेली लोकं सोडून त्यानी काहीच record केलं नव्हतं.


पुढचा १ महिना आम्ही त्या स्वामीविषयी माहिती मिळवायचा प्रयत्न केला. त्या मुलीकडून sketch बनवून घेतलं. police records, hotel registers, धर्मशाळा सगळं पालथं घातलं. त्यानी दिलेलं रुद्राक्ष त्या मुलीकडून मिळवलं. त्याला किती मुखं आहेत, कुठल्या प्रदेशातल्या झाडाचं आहे, वर polish आहे का, इत्यादि कीस पाडला. त्यावरून एवढं कळलं की उत्तर-पूर्व हिमालयाच्या पायथ्याशी किंवा मानसरोवर प्रदेशात उगवणार्‍या एका दुर्मिळ झाडापासून हे आलेलं असू शकतं. एवढी मला खात्री होती की तो माणूस ह्या शहरात राहणारा नव्हता. पण इतक्या लाखोंच्या शहरात ५ वर्षांपूर्वी आलेला एक माणूस कसा सापडणार?


जेव्हा नवीन evidence सापडत नसतो तेव्हा जुनी माहिती उकरत बसतो. आपण नक्कीच काहीतरी miss केलं असणार. असंच आम्ही ती किरप्यांची tape बघत बसलो होतो. बघता बघता तिनी एकदम video pause केला. screen वरच्या एका माणसाच्या हातात handicam सारखं काहीतरी दिसत होतं. किरप्यांकडे चौकशी केली, तो नवर्‍यामुलाचा college मधला मित्र निघाला. त्याला हुडकून काढलं, ती tape मिळवली. त्यानी पूर्ण लग्नात दोन चांगल्या दिसणार्‍या मुलींवर focus केलं होतं. recording च्या शेवटी त्या मुली ह्याला bye-bye करत होत्या. picture out of focus होतं पण screen च्या उजव्या कोपर्‍यात एक लाल santro दिसत होती. मी tape pause केली आणि frame-by-frame पुढे नेली. हळूहळू त्या गाडीचं दार उघडलं, भगवी वस्त्र घातलेली एक व्यक्ति बाहेर पडली, आणि दार तसंच उघडं टाकून station च्या आत निघून गेली.


वाराणसी


त्या दिवशी तिथे एक passenger train (अप), एक मालगाडी (डाउन) आणि एक मालगाडी (अप) अश्या ३ train थांबल्या होत्या. ती सँट्रो station वर आल्याची वेळ, तिथून गेलेल्या trains चे मार्ग आणि stops, रुद्राक्ष आणि भगवी कफनी, अशा अतिशय weak logic वर मी वाराणसीला आलो होतो. म्हणून अपेक्षा फारच कमी होत्या. तरी महिना दोन महीने रहाण्याच्या तयारीनी आलो होतो. पण इथे आल्यावर एक फारच अनपेक्षित प्रकार घडला होता. मी त्याला शोधायच्या आधी त्यानीच मला गाठलं होतं. rather, त्याच्या निरोपानी. जसं काही तो कोणाचीतरी वाटच बघत होता. ह्या report सोबत तो कागद जोडलेला आहे. मी त्याचे अनेक financial reports पाहिले होते. हे अक्षर थोडं बदललं असलं तरी निःसंदेह त्याचंच होतं.


"मी तुझा दोषी आहे. आणि तरीही तुझे माझ्यावर असंख्य उपकार आहेत. आज परत एकदा तुझ्यामुळे मला माझी पुढची वाट सापडली आहे."


ज्या कागदावर हे लिहिलं होतं तो cheap quality चा होता. शाईच्या वासावरनं, ती किती blot झालीये आणि किती रंगं बदललाय ह्या वरून हे उघड होतं की गेल्या एक-दोन दिवसातच हे लिहिलं होतं. कदाचित आजच. पण आता मला सगळा प्रकार लक्षात आला होता.


"देवा, आपणहून गेलेल्या माणसानी आपणहूनच परत येण्यात अर्थ आहे. नाही का?" कागद माझ्या हातात देताना तो चिलीम ओढणारा फकीर म्हणाला होता. त्यातला शहाणपणा मला समजला.  मी हे investigation इथेच थांबवतोय.


मी


ती मला शोधून काढणार ह्याबद्दल मला पूर्ण खात्री होती. आज माझा चेहरा घेऊन कोणीतरी मला इथे शोधतंय हे कळल्यावर एकदम तिची खूप आठवण आली. तीन वर्षांपूर्वी तिला, मला, सोडून मी असा निघून गेल्यावर तिची काय अवस्था झाली असेल, ह्याची कल्पना करून अचानक भीती वाटली. आपण का केलं असं? आणि का करू शकलो?


ती hospital ची भीती होती का मरणाची भीती का अजून काहीतरी मला माहीत नाही. पण त्या दिवशी त्या खाटेवर पडल्या पडल्या मला काय करायचंय ते लख्ख दिसलं होतं. खरं सांगायचं तर ते पूर्वीपासूनच माहीत होतं. पण त्या दिवशी ते मिळवण्यासाठी लागणारा निश्चय आणि आत्मविश्वास गवसला होता. आता फक्त एकच प्रश्न उरला होता. तिचं काय? दोन वर्षं हा प्रश्न सोडवण्यात घालवली देवा. पण तो सुटलाच नाही. दर वेळी सांगायचा प्रयत्न करायचो आणि थांबायचो. तिला हे कळणं जरा अवघडच होतं, कोणालाच कसं कळणार? मला लक्षात आलं होतं की हे धागे मी तोडले, तरी ती नाही तोडू शकणार. शेवटी सगळ्या खाणाखुणा मिटवून निघून आलो.


आज परत एकदा खूप मोकळं, मुक्त वाटतंय. तीन वर्षांपूर्वी मी इथे आलो तेव्हासारखं. मला कोणीच ओळखत नव्हतं. हजारो भगव्या वस्त्रांमधे मी एक. जे शोधायला निघालो ते मिळत होतं. पण मग इथेही ओळखी झाल्या पाळखी झाल्या. नावं झाली गावं झाली. सवयी झाल्या. मग काय फरक राहिला माझ्या आधीच्या शहरात आणि ह्याच्यात? किती दिवस ठरवत होतो इथून पुढे जायचं. पण सुखाची सवय मोडणं सोपं नसतं देवा. आज तिनी परत मला मदत केली. निर्णय घ्यायलाच लावला. इथे थांबलो असतो तर तिला सामोरं जावं लागलं असतं. ज्याच्यासाठी तिला, सगळंच सोडलं, ते अजून सापडलं नव्हतं. वाट स्वच्छ दिसत होती. पण त्याच्यावर चाललं तर पाहिजे! मनापासून तिची माफीही मागायची होती, शत-शत आभार मानायचे होते. घाईघाईतच निरोप लिहिला आणि जसा ह्या ठिकाणी आलो होतो तसाच, फक्त अंगावरच्या वस्त्रानिशी, हे शहर सोडून परत एकदा वाट नेईल तिथे निघालो.. 


[Thanks ashlya for correcting the शुद्धलेखन (did i get that word right? :P)]

ती गेली तेव्हा

आई जाऊन खूप महिने झाले. मी अजून रडलोच नाहीये.

लहानपणी मला आई-बाबांच्या खोलीत झोपायला खूप आवडायचं. ते झोपल्या-झोपल्या रात्री उशिरा परेंत गप्पा मारत बसायचे. डोक्यावरनं पांघरूण घेऊन मी त्यांच्या गप्पा ऐकत बसायचो. आई दिवसभरातल्या गम्ती-जम्ती सांगत असायची आणि बाबा हं, फारच, अगदी, अशी उत्तरं देत असायचे. दोगही आपापल्या जगात असायचे. तरीही त्यांच्या मध्ये एक पक्कं understanding असायचं. अनेक वर्ष सगळ्या सुख-दुख्खांमध्ये एकमेकांची सोबत केल्यामुले आलेलं understanding.

हे सगळं आत्ता विचार करताना लक्ष्यात येतंय. तेव्हा फक्तं त्याचे आवाज ऐकताना जशी झोप लागायची, तशी बाकी कुठेच लागायची नाही. तिथे झोपताना जितकं safe आणि बिनधास्त वाटायचा, तितकं अजून कुठेच वाटलं नाही.

परवा बाबांना बरं वाटत नव्हतं म्हणून त्यांनी माला त्यांच्या खोलीत झोपायला बोलावलं. मी नेहमी सारखाच गादी घेऊन नेहमीच्याच जागेवर झोपलो. पण ते पूर्वीचं, नेहमीचं, जगातल्या सगळ्या चिंता विसरवून साखर झोप देणारं feeling मात्र आलं नाही. बाबांशी गप्पा मारायला आई नव्हती.

I lost the safest place in my world when i lost my mother.

अंगणात गमले मजला, संपले बालपण माझे

ती गेली तेव्हा रिमझिम, पाऊस निनादत होता 

मेघांत अडकली किरणे, हा सूर्य सोडवित होता 

 काही कवितांचे अर्थ नुस्ते वाचून समजत नाहीत.

जास्तीची majority

Democracy is not a perfect system. But, it is better than any other form of government known to man. Many people equate democracy with freedom and liberty. This is a wrong notion. Democracy by itself does not guarantee freedom or liberty or even equality. What guarantees these very very important and essential values is how a democratic government functions. What guiding principles it follows. How it decides and executes policy.

So what would you like the government to do? Would you like it to give free food to all those who are hungry, or shelter to everyone who wants it? Free education, free electricity, free medical care? All these seem like nice things to do, but just remember that a government does not produce anything. So everything it does is at an expense of somebody else. Almost every policy decision involves two things, whom do we take it from? and who do we give it to?

So do we really need a government? Can't we just take care of ourselves? The answer is no. We need a government to protect our liberty. That is it's only and most essential function. We need it to ensure "fair play" in all our social and economic transactions, everything else can be taken care of by individuals, like you and me.

In India, we are used to the idea of a माय-बाप सरकार. We expect it to solve any and every problem. That will not work. The government is unfit and dangerous at solving any other problem, than the problem of liberty.

Another Earth

How do you live with a mistake? The ones that you simply can't undo.


I was travelling alone on a business trip to Shanghai. With dinner (or it's airline equivalent) served and done with, lights were dimmed and people around me started modifying themselves to fit into their economy class chairs. I decided to watch a movie or two instead. What would I like today? Something intellectually stimulating in the Art section? Perhaps a no-brainer comedy or a run-of-the-mill action thriller? I decided like most men do, the movie with the sexiest girl in the preview clip.


Another Earth was not something i expected. The movie started off slowly (well it was slow throughout), but it gripped me. The direction and acting was unhurried and simple. The music was terrific. There are many things in life that you start doing for all the wrong reasons, but in the end are glad that you did them. I am not sure how many people will like this movie. They might find it boring and odd. Perhaps i might have a different opinion if i watch it again. Perhaps it was because i was alone on an airplane. But i am glad i watched this movie.


“We are so self centered. Do you think they’re up there calling themselves Earth 2?”

Urge

I never used to watch a movie twice, nor read the same book again. But lately, i don't know why, but i get this urge to do just that. Not just watch it on TV, but go out, rent a DVD and watch the damn thing again. That's scary.

Why would you watch a movie which you have already seen and remember very well? Some say they learn something new every time they watch it (especially the movies they love). Well this might be true for books, they leave a lot to imagination so the insights change according to your mood, experiences, etc. It might be somewhat true for seriously layered motion pictures. But for routine action flicks and slapstick comedies? Nah..

What i have come to like is the safe feeling that my expectations cannot be shattered. There is tension, but no anxiety. That happy feeling you get when you know that everything _has_ to go according to plan. The plan that you know all along. The plot will unfold as expected, the good guys will win. Watching re-runs makes your universe, well deterministic for that short duration of time. And it is a lovely feeling.

It is also a clear indication that my appetite for risk is reducing. I am perhaps tired of trying something new, failing miserably most of the time. Getting myself hurt in the process, but then again getting up and fighting on.

This drill looks nice for a 20 year old, but i am past 30. Maybe i should look at what other decent 30 year olds around me are doing. Grow up like them. Perhaps...

Perhaps, but not today. Not tonight. Tonight, i dream on. A dream of doing something extravagant, exhilarating, fearless and unbound.

Today i resist the urge to grab the rail. Tomorrow?

Thinking, fast and slow - Part V

I am done reading the book but it will be a long time (if ever) before i understand the terrific insights that it has provided. I have logged the stuff i liked while going through it on this blog, mostly for posterity. I intend to write my own thoughts and learnings some time soon.   


Few excerpts:


"Memories are all we get to keep from our experience of living, and the only perspective that we can adopt as we think about our lives is therefore that of the remembering self (not the experiencing self)."


An inconsistency is build into the design of our minds. When we remember an episode (be it painful or a pleasurable one) we neglect the duration and only focus on the most intense moments and the feelings we had when it ended. A memory that neglects duration will not serve our preferences for long pleasure and short pains.


A story is about significant events and memorable moments, not about time passing. Duration neglect is normal in a story, and the ending often defines its character. The same core features appear in the rules of narratives and in our memories of vacations. This is how the remembering self works: it composes stories and keeps them for future reference.


"Tourism is about helping people construct stories and collect memories. The frenetic picture taking of many tourists suggests that storing memories is often an important goal, which shapes both the plans for the vacation and the experience of it."


"Helen was happy in the month of March if -- she spent most of her time engaged in activities that she would rather continue than stop, little time in situations she wished to escape, and - very important because life is short - not too much time in a neutral state in which she would not care either way."


"A plausible interpretation is that higher income is associated with a reduced ability to enjoy the small pleasures of life. There is suggestive evidence in favor of this idea: priming students with the idea of wealth reduces the pleasure their face expresses as they eat a bar of chocolate!"


"Experienced well-being is on average unaffected by marriage, not because marriage makes no difference to happiness but because it changes some aspects of life for the better and others for the worse."


"I observed that permanent life circumstances have little effect on well-being and tried in vain to convince my wife that her intuitions about the happiness of Californians were an error of affective forecasting."


"It's like having ten toes: nice, but not something one thinks much about. Thoughts of any aspect of life are more likely to be salient if a contrasting alternative is highly available."


"Adaptation to a new situation, whether good or bad, consists in large part of thinking less and less about it. In that sense, most long-term circumstances of life, including paraplegia and marriage, are part-time states that one inhabits only when one attends to them."


"It does not make sense to evaluate an entire life by its last moments." 


"The central fact of our existence is that time is the ultimate finite resource, but the remembering self ignores that reality. It favors short periods of intense joy over a long period of moderate happiness."


"For behavioral economists, however, freedom has a cost, which is borne by individuals who make bad choices, and by the society that feels obligated to help them."


"The economists of the Chicago school (Libertarians) do not face that problem, because rational agents do not make mistakes. For adherents of this school, freedom is free of charge."


"Thaler and Sunstein advocate a position of libertarian parentalism, in which the state and other institutions are allowed to nudge people to make decisions that serve their own long-term interests." (as opposed to forcing them to do so)


"The voice of reason may be much fainter than the loud and clear voice of an erroneous intuition, and questioning your intuitions is unpleasant when you face the stress of a big decision"


Notes on previous parts: 1 2 3 4

Thinking, fast and slow - Part IV

 [Image Courtesy: www.alexwhittaker.org]

This was perhaps the most interesting part. It dealt with choices.

Few excerpts:

"But of course the main reason that decision theorists study simple gambles is that this is what other decision theorists do."

"I call it theory-induced blindness: once you have accepted a theory and used it as a tool in your thinking, it is extraordinarily difficult to notice its flaws."

"Your leisure time and the standard of living that your income supports are also not intended for sale or exchange"

"The high price that Sellers set reflects the reluctance to give up an object that they already own, a reluctance that can be seen in babies who hold on fiercely to a toy and show great agitation when it is taken away. Loss aversion is built into the automatic evaluations of System I."

 "For the poor, costs are losses."

"The brains of humans and other animals contain a mechanism that is designed to give priority to bad news. By shaving a few hundredths of a second from the time needed to detect detect a predator,  this circuit improves the animals odds of living long enough to reproduce. No comparably rapid mechanism for recognizing good news has been detected."

"We are driven more strongly to avoid losses than to achieve gains."

"People often adopt short-term goals that they strive to achieve but not necessarily to exceed. They are likely to reduce their efforts when they have reached an immediate goal."

"Altruistic punishment could well be the glue that holds societies together. However, our brains are not designed to reward generosity as reliably as they punish meanness. Here again, we find marked asymmetry between losses and gains."

"Many unfortunate human situations unfold in the top right cell. This is where people who face very bad options take desperate gambles, accepting a high probability of making things worse in exchange for a small hope of avoiding a large loss."

"For one thing, it helps us see the logical consistency of Human preferences for what it is - a hopeless mirage."

 "The suck-cost fallacy keeps people for too long in poor jobs, unhappy marriages, and unpromising research projects."

"This short example illustrated a broad story: people expect to have stronger emotional reactions (including regret) to an outcome when it is produced by action than to the same outcome when it is produced by inaction."

"My personal hindsight-avoiding policy is to be either very thorough or completely causal when making a decision with long-term consequences. Hindsight is worse when you think a little, just enough to tell yourself later, "I almost made a better choice."

"Do those statements have the same meaning? The answer depends entirely on what you mean by meaning."

"A bad outcome is much more acceptable if it is framed as the cost of a lottery ticket that did not win than if it is simply described as losing a gamble. Losses evokes stronger negative feelings than costs."

Notes on previous parts: 1 2 3

Thinking, fast and slow - Part III

The name of this part is Overconfidence. Needless to say, its a must read.

Few excerpts:

"Once you adopt a new world, you immediately lose much of your ability to recall what you used to believe before your mind changed."

"We all have a need for the reassuring message that actions have appropriate consequences, and that success will reward wisdom and courage. Many business books are tailor-made to satisfy this need."

"In a memorable example, Dawes showed that martial stability is well predicted by a formula:

        frequency of lovemaking minus frequency of quarrels

 You don't want your result to be a negative number."

"When action is needed, optimism, even of the mildly delusional variety, may be a good thing."

"They felt no need to explain why they expected to succeed where six or seven others had failed. A common thread of boldness and optimism links businesspeople, from motel owners to superstar CEOs"

"President Truman famously asked for a "one-armed economist" who would take a clear stand; he was sick and tired of economists who kept saying, "On the other hand..."

"An unbiased appreciation of uncertainty is a cornerstone of rationality - but it is not what people and organizations want."

Notes from previous parts: 1 2

Thinking, fast and slow - Part II

Part II of this book is more academic and statistically oriented. It mostly deals with our inherent biases and how they are formed in our mind.

Few excerpts:

"My advice to students when I taught negotiations was that if you think the other side has made an outrageous proposal, you should not come back with an equally outrageous counteroffer, creating a gap that will be difficult to bridge in further negotiations. Instead you should make a scene, storm out or threaten to do so, and make it clear - to yourself as well as the other side - that you will not continue with the negotiations with that number on the table."

 "One of the best-known studies of availability suggests that awareness of your own biases can contribute to peace in marriages, and probably in other joint projects."

"Psychologists enjoy experiments that yield paradoxical results, and they have applied Schwarz's discovery with gusto. For example, people are less impressed by a car after listing many of its advantages."

"I don't spend a lot of time taking polls around the world to tell me what I think is the right way to act. I've just got to know how I feel." (George W. Bush) (To illustrate that a feeling of power increases our trust in our intuitions.)

"The world in our heads is not a precise replica of reality; our expectations about the frequency of events are distorted by the prevalence and emotional intensity of the messages to which we are exposed."

Notes on previous parts: 1

Elementary, my dear Watson

If you are familiar with the works of Sir Arthur Conan Doyle, you know that no detail is trivial and no connection is to be overlooked. The essential element of a good mystery is not so much the revelation which comes at the end, but also the build up to it. We are given bits and pieces of seemingly connected events, while our minds struggle (enjoyably) to comprehend the big picture. Presenting a mystery is indeed, a very delicate art. You have to give your audience enough to keep them interested but not reveal the real masterstroke till the end. Very rarely does it happen that the story is good, and so is the conclusion.


However, the rule of thumb is that, no new information can be added at the end. Otherwise you are just cheating the audience. So you have to show everything that matters beforehand, but show it in such a way that the audience is unable to come to the final conclusion without your help. Directors must be using numerous tricks and gimmicks for this. Show something in a scene but don't focus on it. Reveal something ever so slightly and distract the audience with a bigger/noisier event before they get a chance to dwell over it. Perhaps these tricks are quiet easy and not so impressive. But there was one trick that was used in the recently released Sherlock Homes: Game of Shadows, with which i was most impressed.


[I don't think this reveals the plot of the movie, but a spoiler alert is in order.]


Some time into the movie, Mr. Holmes visits a fortune teller. We are shown around the room before the fortune teller makes her appearance. The room is nicely decorated with carpets, wall-hangings and such-likes. The camera shows a flower bed with some peculiar flowers in it, just enough for us to take notice. After this, a elaborate fight scene entertains us for some time, and the story moves on. (Remember this is the time when many characters are introduced to us, but their relationships to each other are in the dark.)
Next, Mr. Holmes visits his brilliant antagonist,  Moriarty. The Professor is talking with a student when Holmes enters. Holmes, as is his habit, starts surveying the chambers (along with us of course). As Holmes and Moriarty engage in their dialogue, we are shown several things, but two in particular. A used horticulture book near the blackboard and a flower bed with peculiar flowers on the windowsill.
Now, as it happens, we make the connection between the two flower beds and speculate on the relationship between Moriarty and the fortune teller. But due to this, we miss out the connection between the book and the plants, which is a key piece in the entire puzzle. Which of course, is only revealed at the end.


Nice, isn't it? What's more fun is that this is not an uncommon trick. In fact it's so common that they have a name for it in psychological studies. It's called Priming. I will leave you with a excerpt from this very interesting book that i am reading presently.

In the 1980s, psychologists discovered that exposure to a word causes immediate and measurable changes in the ease with which many related words can be evoked. If you have recently seen or heard the word EAT, you are temporarily more likely to complete the word fragment SO_P (try completing it before reading further ........... ...............................................................) with SOUP than as SOAP. The opposite would happen, of course, if you had just seen WASH. We call this a priming effect and say that the idea of EAT primes the idea of SOUP, and that WASH primes SOAP.

Mr. Guy Ritchie, you primed us with the first flower bed. Didn't you now? ;)


After-thought: I saw this movie once and enjoyed it. All this is a after thought. Hence, if i have got my facts wrong, please correct me. And even if i have got my facts wrong, this is a jolly good imagination, ain't it?